Κυβερνητικό test drive για τον έλεγχο των εφημερίδων

 

Με πρόσχημα τις συνεχείς αθλιότητες της εφημερίδας Μακελειό και του εκδότη της Στέφανου Χίου, η κυβέρνηση επιχειρεί να «βάλει χέρι» και στον Τύπο, εξομοιώνοντάς τον με τα ραδιοτηλεοπτικά ΜΜΕ, στα οποία ασκείται από το σύνταγμα «δημόσιος έλεγχος».

Με σειρά ρυθμίσεων που παραβιάζουν την ελευθερία της έκφρασης και την ελευθερία του Τύπου και ελέγχονται για τη συνταγματικότητά τους και τη συμβατότητά τους με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, η κυβέρνηση Μητσοτάκη κάνει ένα test drive, έτσι ώστε να επιχειρήσει στη συνέχεια τον έλεγχο και του έντυπου Τύπου, μετά τους τηλεοπτικούς σταθμούς και τις ιστοσελίδες, στις οποίες έχει την πλήρη ηγεμονία.

Με την τροπολογία που κατέθεσε ο Γιάννης Οικονόμου, υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ για θέματα ΜΜΕ, τροποποιεί τον νόμο περί αστικής ευθύνης του Τύπου (1178/1981). Έτσι εφεξής και μάλιστα από την 1η Απριλίου 2022, χωρίς χρόνο προσαρμογής, ευθύνη για τυχόν αποζημιώσεις που θα τους επιδικαστούν για αδικήματα όπως συκοφαντική δυσφήμηση ή εξύβριση θα έχει και ο μέτοχος άνω του 50%, δηλαδή το φυσικό πρόσωπο της εταιρείας που έχει στην ιδιοκτησία της την εφημερίδα. Η πρωτοτυπία εδώ είναι ότι η πρόβλεψη αφορά τους ιδιοκτήτες Τύπου και όχι τηλεοπτικών ή ραδιοφωνικών σταθμών ή ιστοσελίδων. Δεν αναφέρεται πουθενά γιατί αυτή η διάκριση.

Οι ίδιες ρυθμίσεις προβλέπουν ότι οι εφημερίδες υποχρεούνται να αναγράφουν στην ταυτότητά τους διευθυντή, διευθυντή σύνταξης, υπεύθυνο κατά τον νόμο, αλλά και τον ιδιοκτήτη του 50%. Εκτός τού ότι οι εφημερίδες έχουν υποχρέωση ούτως ή άλλως για ονομαστικοποίηση των μετοχών, η διαφάνεια και η ορατότητα είναι αρχές στις οποίες κανείς δεν μπορεί να διαφωνήσει. Και πάλι, ωστόσο, η ίδια υποχρέωση δεν προβλέπεται για τις ιστοσελίδες. Οι συμπτώσεις γίνονται πολλές.

Ίσως το μεγαλύτερο φάουλ όμως να είναι ο έλεγχος που εισάγεται για τις παραπάνω υποχρεώσεις από το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης. Ότι δηλαδή μια Ανεξάρτητη Αρχή, αρμόδια για τον έλεγχο της Ραδιοφωνίας και της Τηλεόρασης, καλείται τώρα να επεκτείνει τους ελέγχους και στον Τύπο, όταν τα συνταγματικά δικαιώματα και το νομικό καθεστώς που διέπει τα δύο πεδία είναι τελείως διαφορετικά. Η είσοδος του ΕΣΡ στον έλεγχο των εφημερίδων είναι επικίνδυνη για την ελευθερία του Τύπου και ελέγχεται για αντισυνταγματικοτητα (αρ. 14) και παραβίαση του αρ. 10 της ΕΣΔΑ.

Επιπρόσθετα, η κυβέρνηση υποχρεώνει τις εφημερίδες να διορίζουν διευθυντές και διευθυντές σύνταξης μέλη Ενώσεων Συντακτών. Η αιτιολόγηση που ακούγεται είναι ότι επιχειρείται να σπάσει το καθεστώς των «αυτοφωράκηδων». Στην πραγματικότητα, περιορίζεται και το δικαίωμα των εκδοτών - ιδιοκτητών να ορίζουν αρμοδιότητες, αλλά και των δημοσιογράφων, η ανέλιξη των οποίων συνδέεται με το εάν είναι μέλη ή όχι του επαγγελματικού τους σωματείου. Επιπλέον εφημερίδες της περιφέρειας και μικροέντυπα που κυκλοφορούν επί χρόνια θα έχουν σοβαρό πρόβλημα να βρούν ή και να απασχολούν δημοσιογράφους - μέλη Ενώσεων Συντακτών και από εκεί αναμένονται αντιδράσεις. Ας ρωτήσει κάποιος από τους κυβερνητικούς εάν μπορεί ένας δημοσιογράφος π.χ. στην Αρκαδία να γίνει μέλος στην Τοπική Ένωση ή ας ρωτήσει έναν εκδότη της Θεσσαλίας εάν μπορεί να βρει εύκολα μέλος της τοπικής Ένωσης Συντακτών για την εφημερίδα του.

Συναινούν οι εκδότες

Εν τω μεταξύ, πληροφορίες αναφέρουν ότι το Δ.Σ. της ΕΙΗΕΑ (Ένωση Εκδοτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών) συνεδρίασε χθες και δεν προτίθεται να τοποθετηθεί επισήμως. Σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, μεγάλο μέρος των εκδοτών δεν τάσεται κατά των νέων ρυθμίσεων, καθώς θεωρούν ότι πλήττονται οι ανταγωνιστές τους, ωστόσο δεν είναι λίγες οι φωνές που χτυπούν το καμπανάκι, ιδίως για την είσοδο του ΕΣΡ στον Τύπο. Άλλες πληροφορίες κάνουν λόγο για αντάλλαγμα που προσφέρθηκε από την κυβέρνηση, η οποία εμφανίστηκε πρόθυμη να ενισχύσει τις εφημερίδες να καλύψουν το κόστος παραγγωγής τους, τόσο για το χαρτί που αυξήθηκε αλματωδώς όσο και για τη διακίνηση του Τύπου, που αυξήθηκε επίσης με την άνοδο της βενζίνης.

«Προβληματισμένη» η ΕΣΗΕΑ

«Έντονο προβληματισμό» εκφράζει με ανακοίνωσή της η ΕΣΗΕΑ, επισημαίνοντας ότι ο Γ. Οικονόμου δεν την είχε ενημερώσει, στη συνάντηση που είχαν πριν από μία εβδομάδα, και παρότι η ΕΣΗΕΑ επέμενε για την αντιμετώπιση των εκβιαστικών / εκφοβιστικών αγωγών (SLAPPS), βρίσκεται τώρα μπροστά σε μια ρύθμιση που μπορεί «να απειλήσει τη βιωσιμότητα των ΜΜΕ, ειδικά των μικρότερων σε μέγεθος».

Η ΕΣΗΕΑ υπογραμμίζει και το θέμα με το ΕΣΡ τονίζοντας ότι «οι συνοδές διατάξεις που εμπλέκουν το ΕΣΡ στη διαδικασία συμμόρφωσης των υπόχρεων εκδοτικών επιχειρήσεων εγείρουν θέματα και ως προς τησκοπιμότητα και ως προς τη συνταγματικότητα της συγκεκριμένης διάταξης, καθώς εμπλέκει το ΕΣΡ σε ένα πεδίο άσχετο με τα ραδιοτηλεοπτικά θέματα».

ΣΥΡΙΖΑ: Ναι στη διαφάνεια, όχι στον έλεγχο του Τύπου

Για ευθεία καταπάτηση του συντάγματος (αρ. 14 και 15) κάνει λόγο με ανακοίνωσή του ο ΣΥΡΙΖΑ, επισημαίνοντας ότι οι διατάξεις αποτελούν «πρωτοφανή έλεγχο του Τύπου». Έχει ενδιαφέρον, σημειώνει ο ΣΥΡΙΖΑ, «πως η σπουδή του κ. Μητσοτάκη εξαντλείται στις εφημερίδες και αφήνει εκτός τα κανάλια, τα ραδιόφωνα και τα σάιτ. Γιατί ένας καναλάρχης ή ιδιοκτήτης σάιτ να μην πληρώνει από την προσωπική του περιουσία τα πρόστιμα του καναλιού ή της ιστοσελίδας του»; Για παράδειγμα, συνεχίζει, «ο κ. Μητσοτάκης θα έπρεπε να πληρώσει τα δανεικά και αγύριστα του Κήρυκα Χανίων ή ακόμα και της Ν.Δ. από την προσωπική του περιουσία».

Ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται πάντα στην πλευρά της διαφάνειας, σημειώνει ο ΣΥΡΙΖΑ και υπογραμμίζει: «Είναι προς τη σωστή κατεύθυνση να δηλώνονται οι εκδότες των εφημερίδων, αλλά αυτό γιατί δεν επεκτείνεται και στις ιστοσελίδες; Μόνο για τις εφημερίδες ενδιαφέρει τον κ. Μητσοτάκη η διαφάνεια; Γιατί ψήφισαν νόμο για να μην κάνουν δήλωση πόθεν έσχες οι ιδιοκτήτες καναλιών, ενώ ο τελευταίος εργαζόμενος δημοσιογράφος είναι υπόχρεος;»

Όσο αφορά στην εμπολοκή του ΕΣΡ, τονίζεται: «Η απόκτηση αρμοδιότητας του ΕΣΡ σε ένα τέτοιο ζήτημα δημιουργεί ένα επικίνδυνο πλαίσιο λογοκρισίας του Τύπου, που με τη συγκεκριμένη κυβέρνηση και τον συγκεκριμένο πρωθυπουργό θα απέχει πολύ από τον καλώς εννοούμενο έλεγχο».

Τι προβλέπει η τροπολογία

1. Διευρύνει τον κύκλο των ευθυνόμενων προσώπων σε αποζημίωση, σε περιπτώσεις καταδίκης της εφημερίδας για αδικήματα Τύπου (συκοφαντική δυσφήμηση, εξύβριση κ.λπ.).

2. Εάν ιδοκτήτης της εφημερίδας είναι νομικό πρόσωπο (Α.Ε., Ο.Ε. κ.λπ.), τότε τυχόν για τυχόν αποζημιώσεις που δεν καλύπτονται από την εταιρεία, ευθύνεται ο μέτοχος ή ο εταίρος που κατέχει τουλάχιστον το 50% των μετοχών ή των εταιρικών μεριδίων.

3. Ο διευθυντής και ο διευθυντής σύνταξης πρέπει να είναι μέλη επαγγελματικού σωματείου δημοσιογράφων.

3. Υποχρεώνει τις εφημερίδες να περιλαμβάνουν στην ταυτότητά τους συγκεκριμένες αναφορές, με το σύνολο των προσώπων που ευθύνονται σε περίπτωση αδικήματος Τύπου (συκοφαντία, εξύβριση κ.λπ.): διευθυντή, διευθυντή σύνταξης, ιδιοκτήτη ή ιδιοκτήτρια εταιρεία, νόμιμο εκπρόσωπο της ιδιοκτήτριας εταιρείας και τον μέτοχο ή εταίρο, το φυσικό πρόσωπο δηλαδή, που κατέχει μερίδιο άνω του 50%.

3. Σε περίπτωση που στα παραπάνω δεν υπάρξει συμμόρφωση του εντύπου, επιβάλλεται διοικητικό πρόστιμο 10.000 ευρώ από το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης.

4. Στην περίπτωση που το έντυπο αμφισβητήσει τη διοικητική κύρωση των 10.000 ευρώ (με ασφαλιστικά μέτρα) έως ότου δικαστεί η υπόθεση από τα διοικητικά δικαστήρια, η αναστολή πληρωμής του προστίμου δεν είναι δυνατή.